ATLETİK PERFORMANS
FIFA MEDICAL CENTRE OF EXCELLENCE

YARALANMA VE YARALANMA RİSK ANALİZİ

"Acıbadem Sports" Sporcu Sağlığı Merkezi iki kıtayı birbirine bağlayan İstanbul'da, tam donanımlı Acıbadem Fulya Hastanesi'nin hemen yanında 4.500 metrekarelik alan üzerinde hizmet vermektedir ve FIFA Medical Centre of Excellence sertifikasının 2012'den beri Türkiye’deki ilk ve tek sahibi konumundadır.



Yaralanma, sporun doğal sonuçlarından biridir ve her takımın başarı ve başarısızlığında yer almaktadır. Takım sporları ya da bireysel sporlarda ortaya çıkabilecek yaralanmaları; sporcu ve takımın yapılanması açısından özellikle son dönemlerde artan “yüksek maliyetler” açısından değerlendirildiğinde yaralanma olasılığı tespit edilerek bu istenmeyen durumun minimuma indirilmesi önemli hale gelmiştir.

Turgay Aslanyürek

Spor Bilimci / Antrenör

Yaralanma, sporun doğal sonuçlarından biridir ve her takımın başarı ve başarısızlığında yer almaktadır. Takım sporları ya da bireysel sporlarda ortaya çıkabilecek yaralanmaları; sporcu ve takımın yapılanması açısından özellikle son dönemlerde artan “yüksek maliyetler” açısından değerlendirildiğinde yaralanma olasılığı tespit edilerek bu istenmeyen durumun minimuma indirilmesi önemli hale gelmiştir.

Yakın zamana kadar antrenman veya müsabaka öncesi ısınma fazlarında vücut ısısını arttıracak seviyede düşük tempolu koşuların (jogging) veya bir takım oyunları takip eden statik/dinamik germe egzersizlerinin ve yine antrenman ya da müsabaka sonrasında yapılan soğuma koşularını takip eden germe egzersizlerinin yaralanmalardan koruyuculuk anlamında yeterli olduğu düşünülmektedir. Fakat klinik tecrübeler ve güncel bilimsel çalışmalar; her bir birim antrenmanın ısınma, ana bölüm ve soğuma fazlarında oyuncuların gereksinimlerine göre, içerisinde kas aktivasyonu, esnekliği ve koordinasyonu sağlayıcı, kinestetik algıyı, nöromusküler aktivasyonu, propriosepsiyonu arttırıcı, eklem hareket açıklığını ve stabilizasyonunu geliştirici fonksiyonel egzersizlerin bulundurulması yaralanma riski olasılığını azaltmakta çok daha gerekli ve etkili olmaktadır.


Sonuç olarak; antrenman ya da müsabakaların sadece ısınma ve soğuma fazlarında alınan önlemlerin tek başına yaralanma olasılığını ortadan kaldıramayacağı artık spor teknolojileri (ölçme/değerlendirme cihazları, giyilebilir sensörler, modüler yazılımlar vb.) sayesinde hangi sporcunun ne kadar iş yüküne, ne kadar süreyle, ne kadar şiddette maruz kaldığı ve hangi eklemde, hangi kas grubunun ne oranda yaralanma riskine maruz kalabileceğini analiz edebilir durum mevcuttur.

Yaralanma mekanizmalarına incelenirse, yaralanma meydana gelmesini etkileyen faktörleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Intrinsik Risk Faktörleri:

  • Yaş
  • Cinsiyet
  • Vücut Kompozisyonu
  • Önceki Sakatlıklar
  • Fiziksel Durum (Kuvvet, Dayanıklılık vb)
  • Anatomi
  • Yetenek
  • Psikososyal

Ekstrinsik Risk Faktörleri

  • Ekipman
  • Çevresel Koşullar
  • Sportif Koşullar (Kurallar, hakem vb)

Tetikleyici Faktörler

  • Aktivite Koşulları / Yükü
  • Rakip Müdahaleleri
  • Biyomekanik Değişim (Eklem, Kas vb)
  • Metabolik Değişim (Yorgunluk vb)


Intrinsik Risk Faktörleri ile sporcu yaralanmaya yatkın durumdayken Ekstrinsik risk faktörlerinin de etkisiyle yaralanmaya uygun sporcu durumuna girer ve bu iki faktöre tetikleyici faktörler de eklendiğinde yaralanma için uygun ortam oluşmaktadır.

Bu faktörleri göz önünde bulundurduğumuzda yaralanmanın Multifaktöriyel Dinamik ve Birikimsel bir süreç olduğunu söyleyebiliriz.

Yaralanmalar; sporcunun kendisi ve takım açısından; maliyet, moral/motivasyon düşüklüğü, zaman kaybı, taktiksel sıkıntılar gibi birçok olumsuzluğa neden olmaktadır. Buradan yola çıkılarak; ‘oyuncusunu sahada tutabilen kazanır’ söyleminde bir sonuç çıkarılabilir. Sporcunun sahada daha uzun kalabilmesi ise yaralanmasına neden olabilecek sebeplerin ortaya çıkarılmasına ve bu sebepleri mümkün olduğunca ortadan kaldıracak aksiyonların alınmasına bağlıdır. İhtiyaç duyulan çözüm, son dönemlerde global bir trend haline gelen veri analitiğine ve kanıta dayalı yaralanma risk analizi çalışmalarını içermektedir. Risk analizi bir sporcu için belirli bölgeden yaralanır ya da yaralanmaz anlamını içermiyor, sporcuya sorulan bir takım sorular ve yapılan ölçme/değerlendirmeler sonucunda hangi bölgeden yaralanma olasılığı ne oranda ise bununla ilgili bir çıkarım yapılması amaçlanmaktadır.

Böyle analizler yapabilmek için kullanılabilecek sistemlerden birisi; son 4 yılda 750 profesyonel sporcunun analizinde %70 - %75 gibi yüksek oranda doğru pozitif sonuçlar vermiş ve Türkiye’de geliştirilmiş olan MONILABB dijital platformudur.

Bu platform minimal ekipman gereksimi ile hızlı ve güvenilirliği kanıtlanmış uygulama protokolleri sonucunda yaralanmaya yatkın oyuncu profilini ortaya çıkaran özgün algoritmalara sahiptir.

Monilabb Yaralanma Risk Analizinde kullandığımız testleri ve diğer faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:

  • Esneklik
  • Kuvvet
  • Hareket Açıklığı
  • Stabilite
  • Denge / Postür Kontrolü
  • Tekrarlayan Sakatlık Hikayesi
  • Yaş
  • Kinantropometri (Ağırlık, Boy, VKİ)
  • Alt Ekstremite Uzunluk Farkı
  • Diş/Çene ve Maloklüzyon

Bu testler neticesinde platform üzerinden sporcunun yaralanma risk haritası çıkarılıyor. Bu verilerin yorumlanmasıyla ortaya çıkarılan kuvvet asimetri ve zaafiyetleri, kısıtlı esneklikler, mobilizasyon ve stabilizasyon eksiklikleri, biyomekaniksel bozukluklar, nöromusküler kontrol problemleri, antropometrik / metabolik zaafiyetlerin düzeltilmesi için alınan aksiyonlar yaralanma olasılığını oldukça düşürmektedir.